W naszym miesięczniku od wielu lat promujemy również młodych, nastoletnich autorów próbujących swoich sił w twórczości poetyckiej. Zdarza się, że przedstawiciele naszej redakcji literackiej indywidualnie pracują z nastoletnimi autorkami (bo wierszem najczęściej piszą dziewczyny) nad korektom ich utwór zanim zostaną opublikowane w miesięczniku. Bywało również tak, że rodziły się między nimi swoiste dłuższe regularne kontakty, które spontanicznie przekształciły się w stała formę szkoły poezji młodej autorki we współpracy z naszą redaktorką.
Ponieważ zamierzamy przy miesięczniku zorganizować stały konkurs poezji dla młodzieży w wieku 13-26lat postanowiliśmy zebrać i opublikować wybrane podstawowe wskazówki jak pisać, aby to było ARS POETICA a niekoniecznie utwór o cechach grafomanii.
W poprzednich latach, jako pokłosie Ogólnopolskiego Konkursu Literackiego im. Bolesława Prusa jego pierwsza laureatka Justyna Luszyńska a do dzisiaj nasza koleżanka redakcyjna, prowadziła autorską akademię pisania w swoim blogu pisadło.pl. Wybrane jej elementy publikowaliśmy w naszym miesięczniku.
Teraz nastał czas dla dzielenia się dowiadczeniem i wiedzą na temat sztuki pisania poetyckich wersów
1. Co sprawia, że tekst jest poezją?
Literaturoznawcy podkreślają, że poezja nie jest zbiorem przypadkowych rymów, lecz szczególnym sposobem mówienia o świecie.
Według J. Sławińskiego i R. Nycza, poezję wyróżnia m.in.:
- Skrótowość i kondensacja
Poezja mówi mniej, ale głębiej. Liczy się dobór słów, ich brzmienie i znaczenia ukryte „między wierszami” - Metaforyczność
Poezja nie kopiuje rzeczywistości – tworzy obrazy, które są bardziej emocjonalne niż dosłowne. - Wieloznaczność
Dobry wiersz daje się czytać na różne sposoby. Nie chodzi o zagadki, ale o to, by słowa pracowały na kilku poziomach – emocjonalnym, symbolicznym, dźwiękowym. - Intencjonalność formy
Układ wersów, przerzutnie, rytm, rymy – wszystko jest wynikiem decyzji artystycznych, a nie przypadkiem.
2. Formy i rodzaje poezji
Poezja nie musi, a nawet nie powinna, wyglądać jak szkolna rymowanka.
Poniżej jej najpopularniejsze formy:
- Poezja rymowana
klasyczne strofy (np. sonet, tercyna)
wiersze sylabotoniczne (regularny rytm i rym)
poezja śpiewana i rap (również forma poetycka!)
Dobra dla ćwiczenia rytmu i dyscypliny językowej. - Poezja wolna (tzw. biały wiersz i wiersz wolny)
brak rymów
swobodna długość wersów
nacisk na obraz i język
To jedna z najpopularniejszych współczesnych form – pozwala skupić się na sensie, a nie na „popisach rymowych”. - Mikroformy
haiku
dystych
aforyzmy poetyckie (krótkie, zwięzłe stwierdzenie zawierające pouczenie, prawdę lub opinię; jak maksyma lub porzekadło . Od greckiego słowa aphorismos oznaczającego „krótkie, zwięzłe zdanie”, aforyzm często opiera się na obrazach i metaforach, aby przekazać ważny punkt w zwięzłym stwierdzeniu.)
Mikroformy doskonale ćwiczą precyzję i umiejętność kondensacji. - Proza poetycka
Brzmi jak fragment opowiadania, ale działa jak wiersz – intensywna, obrazowa, metaforyczna.
Nie ma „lepszej” i „gorszej” formy poezji – każda wymaga własnej wrażliwości. Ważne, by wybierać formę świadomie.
Najczęstsze błędy prowadzące do grafomanii
Grafomania nie oznacza „kiepskich rymów”. Kiepskie rymy same w sobie dyskwalifikują jakość utworu poetyckiego.
Grafomania to raczej przesadna emocjonalność połączona z brakiem kontroli nad słowem i formą.
Oto czego koniecznie należy unikać:
- Zbyt oczywiste metafory
„Serce jak ocean”, „łzy płyną jak rzeka”, „noc ciemna jak smoła” – to obrazy zużyte i nieporuszające.
Co zamiast?
Szukaj indywidualnego spojrzenia na świat. Oryginalne porównanie często bierze się z obserwacji, nie z wysiłku „bycia poetyckim”. - Patos i przesada
Nadmierne dramatyczne słownictwo (typu „dusza krwawi”, „świat upada”) robi większą krzywdę niż błąd ortograficzny.
Rada: mów prosto o trudnych rzeczach – to daje siłę. - Rymy „na siłę”
Rymy nie powinny wymuszać treści. Jeśli rym ogranicza Twoją myśl – wyrzuć rym. - Brak rytmu i chaotyczność
Wiersz bez rymu wciąż potrzebuje wewnętrznej muzyki – pauz, akcentów, powtórzeń. - Powtarzanie schematów z Internetu
Tzw. „poezja Insta”: krótkie, sentencjonalne, dramatyczne wyznania. To może być emocjonalne, ale literacko często jest puste. - Brak szczerości
Udawanie stylu, którego nie czujesz, prowadzi do fałszu. Czytelnik natychmiast to wyczuje. - Pisanie tylko dla efektu
Jeśli wiersz powstaje po to, „by był poetycki”, będzie sztuczny.
Jeśli powstaje z potrzeby pokazania czegoś – będzie prawdziwy. - nadmiar słów - wróg początkującego poety
To błąd, który pojawia się wyjątkowo często.
Dlaczego?
Debiutanci często piszą tak, jak mówią — dodając masę słów-wypełniaczy: „właściwie”, „jakby”, „po prostu”, „tak naprawdę”, „jak tylko”, „w sumie”, „nieco tak jakby”, „trochę”, „całkiem bardzo”.Usunięcie tych słów:
- nie zmienia treści,
- nie zmienia emocji,
- często poprawia rytm,
- czyni wiersz bardziej „poetyckim” przez kondensację znaczeń.
Badacze tacy jak Barańczak czy Rymkiewicz podkreślają, że w poezji obowiązuje zasada gęstości słów — każde musi nieść informację, emocję, rytm lub obraz.
Jak rozwijać swoją poezję?
● Czytaj dużo poezji
Nie tylko popularnej – sięgaj po poetów różnych epok i stylów.
Poznasz narzędzia, których sam możesz użyć.
● Ćwicz obserwację
Poeta patrzy na świat uważniej.
Zapisuj krótkie obrazy, emocje, sytuacje.
● Pisz regularnie, ale nie publikuj wszystkiego
Nie każdy tekst musi ujrzeć światło dzienne.
Dojrzewanie utworu to część procesu twórczego.
● Redaguj swoje wiersze
Dobry wiersz często powstaje dopiero przy trzeciej czy czwartej wersji.
Podsumowanie
Poezja to uważność, świadomy język, szczerość i praca nad formą.
Grafomanii unikasz wtedy, gdy Twoja twórczość nie jest krzykliwa, ale przemyślana, a emocje nie dominują nad obrazem i precyzją.
